„Podkarpackie – żyj i oddychaj”. 100 mln zł na poprawę powietrza na Podkarpaciu

Projekt będzie realizowany przez Departament Ochrony Środowiska UMWP w latach 2024-2033. Jego celem jest wdrożenie kompleksowego programu ochrony powietrza, poprzez usunięcie lokalnych barier, wprowadzenie dobrych praktyk i mobilizację środków publicznych oraz prywatnych. W projekcie weźmie udział 66 partnerów – będą to przede wszystkim podkarpackie samorządy w liczbie 61 oraz pięciu innych uczestników z organizacji i instytucji. W środę w Sali audytoryjnej UMWP partnerzy podpisali umowy. W imieniu samorządu województwa podpisy pod dokumentem złożyli: Anna Huk – członek zarządu województwa, nadzorująca bezpośrednio Departament Ochrony Środowiska UMWP oraz wicemarszałek Karol Ożóg.

Anna Huk, członek zarządu, podkreślała, że w skali kraju jest to pierwszy, tak duży pod względem finansowym projekt, dotyczący ochrony powietrza, finansowany z programu LIFE. 

Cieszę się bardzo, że rozpoczynamy ten projekt, że zainteresowanie nim było bardzo duże, co pozwoliło nam sięgnąć po środki zewnętrzne. Gdyby nie państwa zaangażowanie, świadomość wagi tego projektu, tak naprawdę nie udałoby nam się po te środki sięgnąć – mówiła Anna Huk, członek zarządu województwa.

Anna Huk podkreślała również, że projekt będzie skierowany nie tylko do podkarpackich samorządów, które są głównymi partnerami, ale przede wszystkim do mieszkańców Podkarpacia:

Aby podnieść przede wszystkim świadomość o potrzebie ochrony powietrza, ale także, by pokazać, że bardzo ważne jest wykorzystanie źródła ogrzewania, że ważna jest termomodernizacja, całościowe, kompleksowe podejście do tematu. Bardzo ważne w tym projekcie jest również to, że pracownicy, którzy będą odpowiednio przeszkoleni, będą bezpośrednio w kontakcie z mieszkańcami i będą doradzali po to, aby mieszkańcy wiedzieli, gdzie sięgnąć po środki, żeby poprowadzić ich na drodze wypełniania wniosków, a także rozliczania – powiedziała Anna Huk.

Wicemarszałek Karol Ożóg podkreślał, że takie programy, jak „Podkarpackie – żyj i oddychaj” są równie ważne jak duże, infrastrukturalne działania, gdyż podnoszą wiedzę i świadomość mieszkańców dotyczącą jakości powietrza. Wicemarszałek przytoczył dane mówiące, ile tzw. „kopciuchów” jest jeszcze do wymiany na Podkarpaciu.

Według Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków na Podkarpaciu mamy jeszcze 121 tysięcy pozaklasowych kotłów na paliwo stałe i ok. 107 tysięcy kotłów III i IV klasy. Zgodnie z prawodawstwem unijnym jesteśmy zobowiązani do 2028 roku do ich wymiany. Nasz  program ma na celu podniesienie świadomości mieszkańców, zachęcenie ich do tego, aby sięgali po dostępne środki i wymieniali sukcesywnie te kotły – mówił wicemarszałek Karol Ożóg.

Wicemarszałek Ożóg podkreślał również, że w nowym programie regionalnym Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027, będą pieniądze na poprawę efektywności energetycznej budynków:

Mamy na ten cel prawie 300 mln złotych, gdzie będą mogły samorządy sięgać po te środki w ramach chociażby udziału własnego w programie STOP SMOG. Mamy też ok. 380 mln złotych w FEP-ie skierowanych również  na działania w formie dotacji z zakresu odnawianych źródeł energii – dodał wicemarszałek Karol Ożóg.

O założeniach programu mówił również Andrzej Kulig, dyrektor Departamentu Ochrony Środowiska UMWP:

Głównymi filarami projektu są doradcy – i to jest najważniejsze zadanie dla samorządów biorących udział w projekcie – a także zarządzanie energią na poziomie gminnym. Tutaj jest mniej beneficjentów, ale w moim odczuciu jest to zadanie jedno z najważniejszych, bo to gminy – czy tego chcą czy nie – staną się beneficjentem próśb mieszkańców o rozwiązywanie problemów zaopatrzenia w energię – mówił dyrektor Andrzej Kulig, dodając, że wszyscy musimy nauczyć się zarządzać energią. 

Kolejnym aspektem jest edukacja, bo wciąż w tym zakresie wiemy bardzo niewiele – dodał dyrektor Andrzej Kulig.

W ramach projektu planowane jest: fachowe doradztwo, a także dostarczenie wiedzy eksperckiej i wsparcia dla mieszkańców w zakresie wyboru źródeł dofinansowania, składania wniosków o dotację i ich rozliczeń. Doradcy zatrudnieni w ramach projektu będą oferować również pomoc techniczną w wyborze odpowiednich źródeł ogrzewania, termomodernizacji oraz odnawialnych źródeł energii.

Gminy biorące udział w projekcie uzyskają dofinansowanie na przeszkolenie pracownika i kilkuletnie finansowanie jego etatu, jako doradcy ds. powietrza i energii. Gminni doradcy będą wspierać mieszkańców województwa podkarpackiego w różnych kwestiach: pomogą na przykład z wymianą tak zwanych „kopciuchów”, podpowiedzą, jak najlepiej przeprowadzić termomodernizację budynku, gdzie zdobyć na nią dofinansowanie, jaką instalację OZE zamontować w domu czy gminie. Dodatkowo doradca finansowany z projektu LIFE zdobędzie podczas studiów podyplomowych potrzebne kwalifikacje w zakresie wykonywania audytów energetycznych oraz świadectw energetycznych budynków  – które są wymagane w obecnym systemie prawnym.

Udział w projekcie łączy się także z korzyściami przy pozyskiwaniu środków z programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Podkarpacia na lata 2021-2027. Gminy uczestniczące w projekcie, podczas oceny wniosku o dofinansowanie, otrzymają dodatkowe punkty.

Dodatkowo, projekt zakłada stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania energią na poziomie gminy, co ma przyczynić się do odpowiedzialnego zaopatrzenia mieszkańców w energię cieplną i elektryczną. W tym obszarze przeprowadzony zostanie program pilotażowy, w którym wezmą udział miasta: Dębica, Mielec, Rzeszów, Krosno oraz gmina miejsko-wiejska Zagórz. Nacisk zostanie położony na zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, jej magazynowania i rozwój klastrów energii czy spółdzielni energetycznych.

Projekt „Podkarpackie – żyj i oddychaj” będzie się wiązał z licznymi kampaniami informacyjno-edukacyjnymi, które mają podnieść świadomość mieszkańców na temat problemów związanych z jakością powietrza i koniecznością podejmowania działań na rzecz ich rozwiązania. 

LIFE Podkarpackie wesprze również samych samorządowców – poprzez liczne działania edukacyjne oraz fachowe doradztwo świadczone przez ekspertów. Planowane są różnego rodzaju konferencje, panele dyskusyjne oraz warsztaty. Istotnym elementem projektu będzie także wymiana dobrych praktyk, które znacząco przyczynią się do efektywnej realizacji zakładanych celów. 

Wartość zadań realizowanych przez gminę partnerską w ramach projektu szacowana jest na 882 tys. zł, zaś kwota dofinansowania wynosi ponad 838 tys., co oznacza, że partnerskie gminy na realizowane zadania aż w 95% otrzymają wsparcie z projektu „Podkarpackie – żyj i oddychaj”.