Dobre relacje z rówieśnikami to baza startowa w dorosłość – mówi psycholożka i autorka książek dla dzieci Urszula Młodnicka o więzach społecznych dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Bezpieczne relacje to bezpieczne dziecko

Dziecięce przyjaźnie to nie tylko chwila wspólnej zabawy w piaskownicy czy przedszkolnej sali. To niezwykła przestrzeń, w której najmłodsi tworzą pierwsze kontakty i uczą się nawigować w nowym dla nich świecie.

– Dzieci w tym wieku są już zdolne do udzielania sobie wsparcia emocjonalnego, pocieszania w trudnych sytuacjach i obdarzania się zaufaniem. Pojawiają się pierwsze sekrety, zwierzenia, ale też zazdrości czy emocjonalne zawody – tłumaczy psycholożka Urszula Młodnicka.

Aby podopieczni mogli przeżywać wszystkie doświadczenia w dobry dla nich sposób, dorośli muszą zagwarantować im poczucie bezpieczeństwa. Dlatego „Akademia Bezpiecznego Puchatka” przygotowała w ramach programu edukacyjnego lekcję „Bezpieczna relacja z rówieśnikami”. Z opracowanych wspólnie z ekspertami i Komendą Główną Policji materiałów, nauczyciele i rodzice mogą pozyskać informacje, jak zadbać o bezpieczeństwo najmłodszych – w domu, w szkole, na drodze, w Internecie oraz w relacji z rówieśnikami.

 Czym właściwie jest bezpieczna relacja?

– Przede wszystkim zapewnia ona bezpieczeństwo fizyczne, ale także psychiczne. Opiera się na wzajemnym szacunku, akceptacji i współpracy, a każda strona czuje się w niej dobrze, komfortowo i swobodnie – taka, jaką jest. Może wyrażać siebie i swoje opinie bez obawy, że zostanie oceniona. Jej granice fizyczne i psychiczne nie są przekraczane – wyjaśnia Urszula Młodnicka.

Ekspertka zaznacza, że dzieci w tym wieku przeważnie wybierają przyjaciół na podstawie wspólnych zainteresowań i podejmowanych aktywności, a ich relacje są często niestabilne i podatne na zmiany. Dzieje się tak, ponieważ poszukują rówieśników, którzy najbardziej odpowiadają ich osobowości, temperamentowi i zainteresowaniom. Rola dorosłego na ścieżce rozwoju dzieci do budowania zdrowych kontaktów jest zasadnicza:

– W czasie, kiedy dziecko mierzy się ze szkolną rzeczywistością, kiedy do głosu dochodzą rówieśnicy, a jego praca jest oceniana, budowanie i umacnianie poczucia własnej wartości ma szczególne znaczenie. Dzięki temu dzieci czują się bardziej pewne swoich działań oraz decyzji, mają większą motywację i są nastawione na rozwój, chętniej podejmują wyzwania, są bardziej odporne psychicznie. Silne poczucie własnej wartości pomaga także w radzeniu sobie z przeciwnościami losu i budowaniu lepszych relacji w dorosłym życiu – dodaje ekspertka.

Wsparcie dorosłego – jak pomagać w pielęgnowaniu bezpiecznych relacji?

Uważne towarzyszenie dzieciom w tworzeniu więzi społecznych to kluczowy aspekt budowania poczucia bezpieczeństwa u najmłodszych. Przede wszystkim ważna jest relacja rodzic-dziecko, pełna zaufania i szacunku, w której nie będzie ono obawiało się podzielić swoimi doświadczeniami i będzie miało pewność, że zostanie wysłuchane. Kluczowa w tym kontekście staje się otwartość na przeżycia dziecka i akceptacja jego emocji. Mimo iż opisywane przez dziecko sytuacje mogą nam się wydawać błahe, w rzeczywistości są one dla niego w danej chwili najważniejsze na świecie. Jak towarzyszyć siedmiolatkom w tej niezwykłej przygodzie? Psycholożka radzi:

● Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach i pomagaj je nazywać – powiedzenie: „Widzę, że jest Ci przykro”, „Ale się zdenerwowałaś”, „Rozumiem, że tak się czujesz” pozwala uświadomić dziecku, co się z nim dzieje. W rozmowie pomogą pytania: „Jak myślisz, co ta osoba czuje?”, „Jak Ty byś się czuł na jej miejscu?”. Sprzyja to rozwijaniu empatii, rozwiązywaniu konfliktów, a także wspiera budowanie szacunku do innych. Daje również najmłodszym poczucie, że są rozumiani, a ich uczucia są ważne dla rodziców.

●  Uwrażliwiaj dzieci na innych i zachęcaj do pomocy w sytuacji, gdy drugiemu dzieje się krzywda – jeśli jednak dziecko nie czuje się zbyt pewnie, pomóc może nawet opowiedzenie o zdarzeniu zaufanemu dorosłemu. Dobrym pomysłem jest też czytanie książek poruszających tematykę relacji z rówieśnikami – to punkt wyjścia do naturalnej rozmowy, która pomoże dziecku otworzyć się na tematykę relacji i podzielić się własnymi doświadczeniami z rodzicem.

● Gdy konflikt przeradza się w agresję fizyczną, interweniuj – jeśli sytuacja jest bardzo emocjonalna, uspokój w pierwszej kolejności swoje emocje, aby następnie zapewnić spokój dzieciom.

● W konflikcie najpierw zajmij się dzieckiem, które jest najbardziej wzburzone emocjonalnie – należy dać możliwość obu stronom podzielenia się własną wersją wydarzeń. Warto wtedy spróbować wejść w rolę bezstronnego obserwatora, który nie ocenia, a skupia się na faktach.

Pamiętajmy, że dobrze jest dać dziecku przestrzeń do samodzielnego nawiązywania relacji z rówieśnikami. Nie ingerujmy zbytnio w jego interakcje społeczne, ale bądźmy zawsze gotowi na wsparcie, gdy tego potrzebuje. Czasem dorośli w dobrej wierze chcą oszczędzić dzieciom konfliktów, lecz spory również pomagają im rozwijać się społecznie i uczyć interakcji z drugim człowiekiem:

– Konflikty między dziećmi są częstym zjawiskiem i mogą pojawić się z różnych powodów, takich jak różnice w opiniach, interpretacji sytuacji czy braku umiejętności komunikacyjnych. Odgrywają one istotną rolę w procesie kształtowania kompetencji społecznych. Dzięki konfliktom dzieci mają szansę na naukę negocjacji, wyrażania swoich poglądów, asertywności oraz dbania o swoje granice – wyjaśnia Urszula Młodnicka.

„Akademia Bezpiecznego Puchatka” proponuje lekcję „Bezpieczne relacje”

W ramach programu „Akademia Bezpiecznego Puchatka” został opracowany scenariusz zajęć w całości poświęcony bezpiecznym relacjom społecznym w klasie. Dzięki niemu dzieci dowiadują się, że mimo tego, iż różnią się od siebie, każde z nich jest ważne i zasługuje na szacunek. Dzieci mają także okazję przeanalizować konkretne sytuacje, jak izolacja czy wyśmiewanie, oraz poćwiczyć empatię w praktyce, wypracowując wspólnie sposoby radzenia sobie z nimi.

Podczas pracy ze scenariuszem nauczyciel wypracowuje z uczniami pomysły na to, jak sprawić, aby każdy czuł się bezpiecznie i komfortowo w klasie, w efekcie czego powstaje wspólna praca plastyczna obrazująca ustalone zasady.

– Stworzenie odpowiedniej atmosfery w klasie, w której każdy uczeń będzie się czuł bezpiecznie i komfortowo, jest niezwykle ważne dla rozwoju dzieci. Już od pierwszych dni w szkole można wyrabiać w dzieciach postawę szacunku do innych, do ich odmienności i różnorodności. W ten sposób dowiedzą się, czym jest empatia, czyli umiejętność postawienia się w czyjejś sytuacji. A jest ona kluczem do rozwiązywania konfliktów, i co ważne – można ją ćwiczyć. Cenne jest także budowanie wspólnoty i współodpowiedzialności w klasie. Można to robić poprzez organizowanie projektów, w których realizację zaangażowany jest każdy uczeń. Jednym z pierwszych takich wspólnych projektów może być właśnie stworzenie z uczniami kodeksu zachowań w klasie – opowiada ekspertka.

Aby dołączyć do XV edycji Akademii i otrzymać komplet darmowych materiałów edukacyjnych opracowanych przez ekspertów i opiniowanych przez Komendę Główną Policji, wystarczy zgłosić szkołę do programu na stronie www.akademiapuchatka.pl.