We Lwowie obradowano o żydowskim dziedzictwie. Wśród prelegentów rzeszowianin

W dniach 27-30 marca 2023 r. we Lwowie odbyły się dwie konferencje, podczas których historycy z całego świata, dyskutowali na tematy związane z powojenną historią Żydów Europy Środkowo-Wschodniej. Badacze uczcili też pamięć zmarłego przed laty wybitnego historyka żydowskiego i ukraińskiego, Jakuba Honigsmana. W gronie mówców znalazł się m.in. pochodzący z Rzeszowa doktorant historii Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Ludność żydowska po Zagładzie

Obrady rozpoczęły się w południe, 27 marca, konferencją Jews of East-Central Europe after the Catastrophe: Multiplicity of Experiences, 1945–1956. M.in. ze względów bezpieczeństwa, odbywały się one w piwnicach siedziby Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo-Wschodniej we Lwowie. Językiem obrad był angielski.

Otworzył je prezes Ukraińskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich (ang. UAJS), dr Witalij Czernoiwanienko z Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijowsko-Mohylańska” w Kijowie.

-Witam zarówno tych uczestników, którzy są z nami tutaj, we Lwowie, jak i tych, którzy łączą się z nami za pośrednictwem Zooma. Obrady, które rozpoczynamy wydają się być pierwszymi konferencjami poświęconymi judaizmowi w kraju ogarniętym wojną w Europie od czasów II wojny światowej. Można powiedzieć, że w tym momencie wszyscy razem tworzymy tutaj historię! - mówił dr Czernoiwanienko.

Należy zaznaczyć, że poza UAJS, w organizację wydarzenia aktywnie włączyło się też Europejskie Towarzystwo Studiów Żydowskich (ang. EAJS), które reprezentowała online prof. Elisabeth Hollender, a także Uniwersytet w Bielefeld, reprezentowany także online przez prof. Franka Grünera.



Właściwe obrady rozpoczęły się od wykładu prof. Tamása Starka z Węgierskiej Akademii Nauk, który poruszył kwestię pamięci o Żydach węgierskich oraz rumuńskich z perspektywy zarówno badań nad Zagładą, jak i wydarzeń następujących już po wojnie. Co trzeba podkreślić, prof. Stark uczestniczył w obradach osobiście, podobnie jak i inna prelegentka, prof. Carol Mann z Uniwersytetu Paryskiego.

W kręgu pamięci

Dalszą część obrad stanowiły przede wszystkim wystąpienia online. Każde z nich było nagrywane i prawdopodobnie wkrótce dostępne będą w serwisie YouTube. Mówcami byli światowej sławy badacze i badaczki, wśród których wyróżnić można m.in. prof. Briana Horowitza (Uniwersytet Tulane'a, USA), prof. Eliyanę Adler (Uniwersytet Pensylwanii, USA), a także zajmującego się m.in. historią polskich Żydów, emerytowanego wykładowcę Uniwersytetu Wirginii, prof. Gabriela Findera, który przemawiał drugiego dnia konferencji.

Nie zabrakło też badaczy polskiego pochodzenia - swoje referaty wygłosili dr Natalia Aleksiun z Uniwersytetu Florydy oraz dr Jan Miklas-Frankowski z Uniwersytetu Gdańskiego. Należy zaznaczyć, że to właśnie badacz z Polski był ostatnim mówcą pierwszej konferencji. Był nim 27-letni rzeszowianin, mgr Krystian Propola z Uniwersytetu Rzeszowskiego, prywatnie związany też z portalem Rzeszów Info. W swoich badaniach zajmuje się on pamięcią historyczną rosyjskojęzycznych Żydów.

-To pewien paradoks: rosyjskojęzyczni Żydzi w swoich mediach są w pewien sposób dumni z osiągnięć swoich swoich przodków i rodaków - podkreślają m.in. ich bohaterstwo w szeregach Armii Czerwonej, jednocześnie jednak tłumaczą, że walczyli dla swoich pobratymców i ofiar sowieckiego systemu, nie dla Stalina i rządzących w Moskwie. Można to zrozumieć, gdyż nie chcą być oni ukazywani jedynie jako bierne ofiary, podporządkowane temuż systemowi - ich przodkowie chcieli walczyć i być dumni z pamięci o swojej tożsamości - mówił mgr Propola.

Obecnie mgr Propola przygotowuje swoją rozprawę doktorską nt. pamięci o wojennych losach sowieckich Żydów w rosyjskojęzycznych mediach żydowskich, pod kierunkiem prof. Wacława Wierzbieńca.

Ku pamięci wybitnego historyka

Po zakończeniu pierwszych obrad, 29 marca rozpoczęła się kolejna, dwudniowa konferencja Returning Galician Jews from Oblivion: 100th Anniversary of Jakub Honigsman. Poświęcono ją badaniom i życiu znakomitego historyka ukraińsko-żydowskiego, Jakuba Honigsmana. Urodził się on w 1922 r. w Lublinie , zaś podczas wojny, znalazł się na terenie ZSRR. W swych badaniach zajmował się dziejami Galicji oraz tamtejszej społeczności żydowskiej. Zmarł w 2008 r.



Konferencja ta miała wymiar szczególny ze względu na obecność córki badacza, Wiktorii Wenediktowej, która podzieliła się z uczestnikami konferencji garstką opowieści o jej ojcu.

W porównaniu z wcześniejszymi obradami, poza językiem angielskim, w użyciu był również język ukraiński, a także polski. Wynikało to w dużej mierze z faktu, iż to właśnie z tych krajów pochodziło największe grono prelegentów. Podobnie jednak jak i wcześniej, spora część uczestników łączyła się w trakcie obrad za pośrednictwem Zooma.

Po Wenediktowej, głos zabrała dr Taissa Sydorczuk z Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijowsko-Mohylańska” w Kijowie, która wygłosiła wykład wprowadzający. Następnie głos zabrali inni uczestnicy z Ukrainy Wielkiej Brytanii i Izraela - m.in. prof. Jewhen Kotliar z Charkowskiej Państwowej Akademii Projektowania i Sztuki, prof. Jurij Biriułow z Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuki, Rabbi Rafael Kroizer z Uniwersytetu w Tel Awiwie, a także dr Eva Frojmovic z Uniwersytetu w Leeds.

Z kolei ostatniego dnia konferencji, dr Serhij Hirik z Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijowsko-Mohylańska” w Kijowie, a zarazem sekretarz UAJS, ukazał nieżyjącego już Profesora nie tylko jako badacza historii Galicji, ale również i Zagłady na jej terenie. Co warto podkreślić, książki prof. Jakuba Honigsmana ukazały się nie tylko w języku ukraińskim, ale też i polskim, rosyjskim oraz niemieckim. Natomiast później, badaczka niezależna, dr Maria Wowczko omówiła kwestię wykształcenia lwowskich rabinów na przełomie XIX i XX w.

Głos zabrały również polskie wykładowczynie Uniwersytetu Jagiellońskiego - dr Alicja Maślak-Maciejewska, a także dr Małgorzata Śliż-Marciniec.

Ukraińskie Towarzystwo Studiów Żydowskich

Ukraińskie Towarzystwo Studiów Żydowskich (UAJS) to naukowa organizacja pozarządowa typu non-profit, zrzeszająca ukraińskich i zagranicznych naukowców i studentów, zajmujących się tematyką żydowską. Towarzystwo powstało w 2015 roku.

Zapraszamy do zapoznania się z działalnością organizacji:

• strona oficjalna organizacji


• fanpage na Facebooku